รากสามสิบในอินเดีย

องค์กรที่ทำงานด้านอนุรักษ์สมุนไพรแห่งหนึ่งในอินเดีย เขาทำการสำรวจว่า มีสมุนไพรตัวใดบ้างที่มีการใช้กันในระดับครัวเรือน หมอยาพื้นบ้าน ไปจนถึงระดับอุตสาหกรรมยาสมุนไพร เพื่อที่จะมาวางแผนและดำเนินการอนุรักษ์สมุนไพร ซึ่งหลายชนิดอยู่ในขั้นน่าวิตกว่าใกล้จะสูญพันธุ์เข้าไปทุกที เนื่องจากคนหันมาใช้สมุนไพรกันมากขึ้นเรื่อยๆ
จากการสำรวจพบว่ารากสามสิบ เป็นสมุนไพรที่ใช้กันมากเป็นอันดับต้นๆ ในทุกๆ ระดับ โดยที่ส่วนใหญ่จะเก็บจากป่า ดูเหมือนว่าสมุนไพรตัวนี้จะยังไม่ถึงขั้นใกล้สูญพันธุ์ แต่ในเมื่อเป็นที่ต้องการมากๆ อีกหน่อยก็คงไม่เหลือเหมือนกัน ปัจจุบันนี้จึงมีการส่งเสริมให้มีการปลูกกันอย่างจริงจัง สถานการณ์ในเรื่องสมุนไพรในบ้านเราก็คงจะไม่แตกต่างกันนัก เมืองไทยเราน่าจะมีการสำรวจและอนุรักษ์สมุนไพรกันอย่างจริงจังบ้าง

รากสามสิบ เป็นสมุนไพรที่ใช้มากที่สุดในอินเดียชนิดหนึ่ง ในปี ค.ศ. ๑๙๙๙-๒๐๐๐ อินเดียใช้สมุนไพรชนิดนี้ถึง ๘,๔๖๐ ตัน เป็นอันดับสองรองจากมะขามป้อมที่ใช้อยู่ที่ ๑๕,๑๔๗ ตัน ปัจจุบันมีสารสกัดด้วยน้ำของรากสามสิบจากอินเดีย ไปจำหน่ายในประเทศสหรัฐอเมริกา ในลักษณะเป็น Dietary supplement กล่าวคือ สามารถขายได้ทั่วไปอย่างอิสระไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ รวมทั้งสมุนไพรชนิดนี้ยังเป็นสมุนไพรที่อยู่ในรายการสินค้าที่จะลดภาษีจริง ในวันที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๔๘ ภายใต้เขตการค้าเสรีอาเซียน-จีน ภายใต้ข้อตกลงไทย-จีนตามพิกัดศุลกากร สมุนไพรชนิดนี้จึงน่าจะมีมูลค่าทางเศรษฐกิจด้วย ซึ่งมีรายงานในปี ๒๕๔๘ ประเทศไทยส่งออกรากสามสิบปีละ ๑๖,๖๕๘,๕๖๖ บาท โดยส่งออกไปที่ญี่ปุ่น ไต้หวัน มาเลเซีย สหรัฐอเมริกา และอีกหลายประเทศ


ในตำราอายุรเวทใช้สมุนไพรชนิดนี้เป็นสมุนไพรหลักสำหรับบำรุงในผู้หญิง ในการทำให้ผู้หญิงกลับมาเป็นสาว (Female rejuvenation) และนอกจากนี้ยังช่วยแก้ปัญหาอื่นๆ ของผู้หญิง เช่น ภาวะประจำเดือนไม่ปกติ ปวดประจำเดือน ภาวะมีบุตรยาก ตกขาว ภาวะหมดอารมณ์ทางเพศ ภาวะหมดประจำเดือน (Menopause) บำรุงน้ำนม บำรุงครรภ์ ป้องกันการแท้ง (Habitual abortion)

นอกจากจะใช้สมุนไพรชนิดนี้สำหรับผู้หญิงแล้ว ในอินเดียยังใช้ในการเพิ่มพลังทางเพศให้กับผู้ชายอีกด้วย ซึ่งก็คล้ายกับทางภาคเหนือของไทยที่ใช้สมุนไพร ม้าสามต๋อน เป็นยาดองเพื่อเพิ่มพลังทางเพศ นอกจากนี้รากสามสิบยังถือว่าเป็นสมุนไพรแห่งการฟื้นฟูพลังชีวิต เหมาะกับผู้สูงอายุที่ท้อแท้ ซึมเศร้าหมดอาลัยตายอยากในชีวิต โดยคั้นน้ำสดๆ รับประทานกับน้ำผึ้ง ในปัจจุบันในบางพื้นที่ยังนำรากสามสิบสดเคี้ยวกินเล่นเพื่อบำรุงร่างกาย ทำให้ร่างกายแข็งแรงไม่ป่วย ส่วนในอินเดียมักนิยมรับประทานน้ำคั้นสดกับนม ต้มน้ำคั้นสดกับนมหรือผงแห้งกับเนย และในอินเดียยังใช้สมุนไพรชนิดนี้เป็นยาอื่นๆ อีกมาก เช่น ยาแก้ไอ ยารักษาโรคกระเพาะ ยาแก้บิด แก้ไข้ แก้อักเสบ